Suikerziekte, ouderdomssuiker of diabetes?
Door de jaren heen is diabetes bestempeld met uiteenlopende definities. Suikerziekte en ouderdomssuiker zijn nog steeds veelgebruikte synoniemen, hoewel deze definities een beetje misleidend zijn. Mensen met suikerziekte zouden dit hebben gekregen door het eten van te veel suiker en ouderdomsdiabetes wekt de indruk dat de ziekte juist op latere leeftijd voorkomt. Het zijn logische suggesties, maar helaas krijgen ook jonge mensen steeds vaker diabetes en niet iedereen die dagelijks suiker binnenkrijgt heeft diabetes. We moeten iets dieper graven om tot een onderbouwde verklaring te komen voor deze veelvoorkomende ziekte.
In de oude geschriften van de Egyptenaren wordt diabetes al omschreven als het ‘wegteren van het lichaam’. Hulpeloos keken ze toe hoe de zieken snel gewicht en vocht verloren met de dood als gevolg. Later geven de Grieken (v. chr.) het de naam diabetes mellitus, wat letterlijk staat voor: ‘mierzoete doorstroming’ (zoete urine). Kruidendrankjes, aderlating, niets lijkt de symptomen te bestrijden. Het was een mysterieuze ziekte waar tot 1889 eigenlijk geen verklaring voor gegeven kon worden. In het einde van de 19e eeuw constateren twee Duitse onderzoekers dat een niet-functionerende alvleesklier veel invloed heeft op de ontwikkeling van diabetes. Een belangrijke ontdekking, want vanaf dit punt leerden we in een rap tempo hoe de ziekte zich ontwikkelt en hoe de symptomen goed behandelt kunnen worden.
Diabetes uit zich in verschillende vormen. Sommige vormen van diabetes ontstaan op een specifiek moment in iemands leven, zoals op jonge leeftijd (type I) of gedurende de zwangerschap (zwangerschapsdiabetes). Ook kan diabetes ontstaan ten gevolge van een andere ziekte of door complicaties met de alvleesklier. De bekendste en meest voorkomende vormen zijn diabetes type 1 & diabetes type 2. In deze blog focussen we voornamelijk op deze twee vormen.
Diabetes mellitus type 1
Bij type 1 maakt het lichaam zelf helemaal geen insuline meer aan. Deze vorm wordt ook wel een auto-immuunziekte genoemd. Het afweersysteem van het lichaam vernietigt de cellen in de alvleesklier die insuline aanmaken. Insuline zorgt ervoor dat glucose (bloedsuiker) kan worden opgenomen in de lichaamscellen, wat essentieel is om een cel goed te laten functioneren. In de afbeelding hieronder zien we het verschil tussen een gezonde alvleesklier en de alvleesklier van een diabetes type 1 patiënt.
Het vervelende gevolg van vernietigde B-cellen is dat diabetes type 1 patiënten dagelijks insuline moeten spuiten. Zowel kortwerkende als langwerkende insuline zijn nodig om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden gedurende de 24 uur. Indien dit niet of onregelmatig gebeurt, kunnen er op de korte termijn complicaties ontstaan door een te hoge of te lage bloedsuiker. Voorbeelden hiervan zijn: moeheid, een droge mond, dorst of honger, veel plassen, humeurwisselingen, zweten en hartkloppingen. De complicaties op de lange termijn zijn ernstiger. Diabetes type 1 patiënten die niet regelmatig insuline spuiten krijgen op termijn te maken met hart- en vaatziekten, slechtziendheid (bijvoorbeeld wazig zien), nierziekten of zelfs een keto-acidotische coma (DKA).
Diabetes mellitus type 2
Om te beginnen is type 2 diabetes een samenloop van factoren in het lichaam die samen voor problemen zorgen. Bij diabetes type 2 zijn de cellen in het lichaam minder gevoelig of resistent geworden voor insuline. Het bloedsuiker kan om die reden niet goed worden opgenomen uit het bloed. Om dit ‘tekort’ te compenseren maakt het lichaam meer insuline aan in de alvleesklier. Dit proces put de alvleesklier uit, waardoor het na verloop van tijd minder tot bijna geen insuline meer aanmaakt. Deze verstoorde functies van het lichaam hebben gevolgen voor het dagelijks leven van een diabeter. Het is noodzakelijk voor hen om regelmatig de bloedsuiker te controleren en op peil te houden door insuline te spuiten.
Symptomen & gevolgen van diabetes type 2
De directe symptomen van diabetes type 2 bij een schommelende bloedsuikerspiegel zijn: veel plassen, jeuk, plotseling gewicht verliezen, dorst, honger en vermoeidheid. Deze symptomen zijn ook wel onder te verdelen in een ‘hypo’ en ‘hyper’. Als de bloedsuikerspiegel erg hoog is, ondervinden mensen een hyper. Veel plassen, dorst blijven hebben en lusteloosheid zijn enkele voorbeelden van symptomen. Als de bloedsuikerspiegel laag is, ondervinden mensen soms een hypo. Voorkomende symptomen van een hypo zijn: zweetaanvallen, duizeligheid en plotseling wisselend humeur.
In veel gevallen wordt de ziekte bij mensen met diabetes type 2 pas in een later stadium ontdekt, omdat de beginfase vaak weinig verschijnselen kent. Als patiënten de langdurig hoge bloedsuikerspiegels niet behandelen, kunnen er bloedvaten, lichaamscellen en organen beschadigd raken. Dit kan resulteren in hart- en vaatziekten, nierfalen en zelfs het deels afsterven van de voeten (diabetische voet).
‘’Ik vermoed dat ik diabetes heb’’
U bent niet de enige. Ruim 1 miljoen Nederlanders zijn gediagnosticeerd met diabetes en elke week komen daar 1000 diagnoses bij. Echter wordt geschat dat er daarnaast nog 250.000 mensen rondlopen met de ziekte zonder dat zij hier zich bewust van zijn. Het is belangrijk dat mensen met diabetes gediagnosticeerd worden zodat de ziekte zo goed mogelijk behandeld kan worden. Hoe eerder diabetes geconstateerd wordt, des te hoger de kans is dat schade aan bijvoorbeeld bloedvaten beperkt blijft.
Sommige mensen lopen meer risico om diabetes type 2 te ontwikkelen. Onderzoek naar de ontwikkeling van diabetes wijzen op factoren die berusten op zowel levensstijl als genetische aanleg. Hieronder is een lijst weergegeven met risicofactoren die de kans op het krijgen van diabetes verhogen, op willekeurige volgorde.
Een belangrijke risicofactor is overgewicht. Met name het opgehoopte vet in de buik zorgt voor een grotere kans op diabetes. Voeding is om die reden een centraal begrip bij de behandeling van de ziekte. Verder is genetische aanleg een risicofactor: Indien een broer, zus of ouder diabetes heeft, verhoogt dit de kans op het krijgen van diabetes. Opvallend is dat type 2 vaker voorkomt bij mensen van Turkse, Marokkaanse of hindoestaanse afkomst. Een mogelijke oorzaak kan de plotselinge overgang zijn van een niet-geïndustrialiseerde samenleving in het land van herkomst naar een westers geïndustrialiseerd land, die veel migranten doormaken.
"Wanneer heb ik diabetes?"
Het is belangrijk om uw bloedwaarden te testen bij het ondervinden van eerdergenoemde symptomen en/of als u binnen een of meerdere risicogroepen valt. Gelukkig is er een snelle en betrouwbare methode om te achterhalen of uw bloedglucosewaarden binnen gezonde kaders vallen. Diabetes testers of bloedglucosemeters kunnen deze waarden in een paar seconden vastleggen.
Bloedprikken: wat heb ik nodig?
Om de bloedwaarden te meten moet er een kleine druppel bloed afgenomen worden. In deze instructievideo wordt uitgelegd hoe zo’n meting stap voor stap verloopt. Om de bloedsuikerspiegel te meten heeft u het volgende nodig:
- Een bloedglucosemeter: Dit apparaat meet de bloedsuikerspiegel middels de teststrip en geeft de waarde in mmol/L weer op het scherm.
- Teststrips: De strips dienen voor de bepaling van de hoeveelheid glucose in het bloed. De strip past in de bijhorende bloedglucosemeter en is geschikt voor eenmalig gebruik.
- Prikpen: De prikpen is bedoelt om een bloeddruppel naar het huidoppervlak te halen. Bij de meeste prikpennen is de prikdiepte handmatig instelbaar.
- Lancetten: Op de prikpen klikt u een lancet. De lancet is voorzien van een scherp naaldje. Hiermee prikt u vrijwel pijnloos door de huid. Net als de teststrip is de lancet bedoeld voor eenmalig gebruik.
Er is een groot aanbod in glucosemeters en test strips die allemaal dezelfde functie vervullen, namelijk de bloedsuikerspiegel meten. Bekende bloedglucosemeters en test strips zijn: Accu chek, Freestyle, OneTouch, Contour, CareSens en Medisana. In onze blog over bloedglucosemeters wordt helder uitgelegd waarin deze glucosemeters onderling verschillen en welke test strips u nodig heeft voor een betrouwbaar testresultaat.
Bloedsuiker meten: zo doe je dat
Bekijk de instructies van de onderstaande video om de bloedsuikerspiegel op een correcte wijze te meten.
De testuitslag: wat betekent het?
Na het eten van een maaltijd met koolhydraten stijgt de bloedsuikerspiegel. Na 1 uur is de bloedsuikerspiegel het hoogst en het daaropvolgende uur daalt de bloedsuikerspiegel weer naar het standaard niveau. Als de opname van glucose uit het bloed is verstoord, blijft het bloedsuikergehalte hoog en daalt deze minder snel dan bij een persoon zonder diabetes. Om die reden wordt er getest in zowel nuchtere toestand als 2 uur na een maaltijd. Met ‘nuchter’ wordt bedoeld dat er de voorafgaande 8 uur niets is gegeten.
De bloedglucosemeter laat na verloop van tijd een waarde in mmol/L zien op het scherm, zoals aangegeven in de foto hierboven. In de tabel staan criteria voor bloedsuikergehalten onderverdeeld in 3 niveaus. Alle waarden onder de 6.1 mm/L in nuchtere toestand zijn gezond. Waarden boven de 7 mmol/L in nuchtere toestand kan duiden op diabetes. De waarden hiertussen wijzen op een voorstadium van diabetes.
Vervolgstappen na de testuitslag
Het is volkomen begrijpelijk dat u vragen heeft na het meten van de bloedsuikerspiegel. Het is goed om er bij te vertellen dat het verstandig is om niet te snel een conclusie te trekken bij het eerste resultaat. Om daadwerkelijk te kunnen aantonen of U diabetes heeft, zal er bloed- en urineonderzoek moeten worden uitgevoerd in het ziekenhuis. Op deze manier worden ook de hemoglobinewaarden in het bloed gemeten die meer zeggen over de gemiddelden glucosewaarden over een langere periode. Naast bloedonderzoek kan er ook een urine onderzoek afgenomen worden. Via deze weg wordt er informatie verzameld over het functioneren van de nieren.
Vermoedt u dat uw bloedsuikerwaarden aan de hoge kant zijn in nuchtere toestand of twijfelt u over de testuitslag? Dan is het aan te raden om uw huisarts te benaderen die u hierover verdere toelichting kan geven. Zoekt u meer betrouwbare informatie over diabetes en de diagnose hiervan? Het diabetesfonds, het NHG & het voedingscentrum zijn wetenschappelijk onderbouwde informatiebronnen die verdiepende kennis bieden omtrent het ziektebeeld. We hopen dat dit stuk U meer kennis en inzicht heeft gegeven over de ontwikkeling, de symptomen en diagnose van diabetes. Als afsluiter stellen we graag nogmaals deze vraag: Suikerziekte, Ouderdomssuiker of Diabetes?
Bronnen
- Verschillende soorten diabetes. Diabetesfonds. Verschillende soorten diabetes (diabetesfonds.nl)
- Diabetes type 2(suikerziekte). Voedingscentrum. Diabetes type 2 (suikerziekte) | Voedingscentrum
- Dijkshoorn H, Uitenbroek D. G, Middelkoop B. J. C. Prevalentie van diabetes mellitus en hart- en vaatziekten onder Turkse, Marokkaanse en autochtone Nederlanders. NTGV. Juli 2003.
- Prevalentie van diabetes mellitus en hart- en vaatziekten onder Turkse, Marokkaanse en autochtone Nederlanders | Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (ntvg.nl).
